Εγώ - εγώ

Ο Εαυτός είναι "όχι αυτό, όχι εκείνο," το οποίο στα Σανσκριτικά λέγεται "neti, neti." Ο Εαυτός δεν είναι αυτό, δεν είναι εκείνο, ακριβώς επειδή είναι ο καθαρός Μάρτυρας αυτού και εκείνου, και έτσι σε όλες τις περιπτώσεις υπερβαίνει κάθε αυτό και κάθε εκείνο. Ο Εαυτός δεν μπορεί καν να ειπωθεί ότι είναι "Ένας," γιατί αυτή είναι άλλη μια ιδιότητα, άλλο ένα αντικείμενο το οποίο γίνεται αντιληπτό ή παρατηρείται. Ο Εαυτός δεν είναι "Πνεύμα." Είναι μάλλον αυτό το οποίο αυτήν ακριβώς τη στιγμή παρατηρεί αυτή την έννοια. Ο Εαυτός δεν είναι Κενότητα, ο Εαυτός δεν είναι ένας αγνός Εαυτός - κ.ο.κ

«Δεν υπάρχουν ούτε καλές ούτε κακές ιδιότητες στον Εαυτό. Ο Εαυτός είναι λεύθερος από κάθε ιδιότητα. Οι ιδιότητες αφορούν μόνον τον νου. Είναι πέρα από την ιδιότητα. Αν υπάρχει ενότητα, θα υπάρχει επίσης και δυαδικότητα. Το αριθμητικό ένα δίνει γέννηση σε άλλους αριθμούς. Η αλήθεια δεν είναι ούτε ένα ούτε δύο. Είναι έτσι όπως είναι.

Oι άνθρωποι θέλουν να δουν τον Εαυτό ως κάτι. Επιθυμούν να τον δουν σαν λαμπερό φως, κτλ. Πώς μπορεί όμως αυτό να συμβεί; Ο Εαυτός δεν είναι φως, ούτε σκοτάδι, ούτε κάποιο παρατηρούμενο πράγμα. Ο Εαυτός είναι πάντοτε ο Μάρτυρας. Είναι αιώνιος και παραμένει συνεχώς ο ίδιος».*

Ο Ramana Maharshi αναφέρεται συχνά στον Εαυτό με την ονομασία "Εγώ-εγώ," αφού ο Εαυτός είναι ο απλός Μάρτυρας ακόμη και του συνηθισμένου "εγώ." Είμαστε όλοι, λεει ο Ramana, τελείως συνειδητοί του Εγώ-εγώ, γιατί έχουμε όλοι μας επίγνωση της ικανότητάς μας να παρατηρούμε την παρούσα στιγμή. Λαθεύουμε όμως το καθαρό Εγώ-εγώ ή τον καθαρό Παρατηρητή με κάποιο είδος αντικειμένου το οποίο μπορεί να ειδωθεί, και δεν είναι έτσι ο Παρατηρητής ή ο αληθινός Εαυτός, αλλά απλά κάποια ανάμνηση ή εικόνα ή ταυτότητα ή ιδέα για τον εαυτό, τα οποία είναι όλα αντικείμενα και κανένα τους δεν είναι ο Μάρτυρας των αντικειμένων. Ταυτίζουμε το Εγώ-εγώ με το ένα ή το άλλο εγώ, και έτσι ταυτισμένοι με ένα πεπερασμένο και παροδικό αντικείμενο υποφέρουμε απ' τα βέλη όλων των πεπερασμένων αντικειμένων, ενώ ο Εαυτός παραμένει παντοτινά έτσι όπως είναι, άχρονος, αιώνιος, αγέννητος, ακλόνητος, αθάνατος, παντού και πάντοτε παρών.

«Το Εγώ-εγώ είναι πάντοτε εκεί. Δεν υπάρχει τρόπος να το γνωρίσεις (σαν αντικείμενο). Δεν είναι μια νέο-αποκτημένη γνώση. Το Εγώ-εγώ είναι πάντοτε εκεί.

Δεν υπάρχει κανείς που παύει να βιώνει τον Εαυτό έστω και για μια στιγμή. Μέσα στον βαθύ ύπνο υπάρχεις. Ξυπνητός, παραμένεις. Ο ίδιος Εαυτός βρίσκεται και στις δυο καταστάσεις. Η διαφορά βρίσκεται μόνον στην επίγνωση και στην μη-επίγνωση του κόσμου. Ο κόσμος εμφανίζεται με τον νου και παύει με τον νου. Αυτό που εμφανίζεται και εξαφανίζεται δεν είναι ο Εαυτός.

Το άτομο είναι δυστυχισμένο γιατί συγχέει τον νου και το σώμα με τον Εαυτό. Είναι στη φύση του νου να περιπλανιέται. Αλλά εσύ δεν είσαι ο νους. Ο νους εκτινάσσεται προς τα πάνω ή βυθίζεται προς τα κάτω. Είναι παροδικός, περαστικός, ενώ εσύ είσαι αιώνιος. Δεν υπάρχει τίποτα παρά ο Εαυτός. Το να παραμένεις ως ο Εαυτός είναι αυτό που έχει αξία. Μην ασχολείσαι με τον νου. Αν αναζητηθεί η πηγή του νου, ο νους θα εξαφανιστεί αφήνοντας τον Εαυτό ανεπηρέαστο».*

Ο Ramana μάς συμβουλεύει λοιπόν να αναζητήσουμε την πηγή του νου, να ψάξουμε γι' αυτό που έχει επίγνωση του νοητικού ή προσωπικού "εγώ," γιατί αυτό είναι το υπερπροσωπικό "Εγώ-εγώ," αμετάβλητο από τις διακυμάνσεις όλων των ιδιαίτερων καταστάσεων, ιδιαίτερων αντικειμένων, ιδιαίτερων περιστάσεων, ιδιαίτερων γεννήσεων, ιδιαίτερων θανάτων.

«Ανακαλύπτοντας την πηγή του "εγώ," το πρωταρχικό Εγώ-εγώ παραμένει στο τέλος και είναι ανέκφραστο. Η έδρα της Πραγμάτωσης βρίσκεται εντός και ο αναζητητής δεν μπορεί να την βρει σαν αντικείμενο έξω απ' τον ίδιο. Αυτή η έδρα είναι μακαριότητα και είναι η καρδιά (το ύστατο βάθος) όλων των όντων. Γι' αυτό και καλείται Καρδιά. Ο νους βλέπει τώρα τον εαυτό του διαφοροποιημένο ως το σύμπαν. Αν η διαφοροποίηση δεν εκδηλωθεί παραμένει στην ουσία του, στην πρωταρχική του κατάσταση, και αυτή είναι η Καρδιά. Είσοδος στην Καρδιά σημαίνει να παραμένουμε χωρίς περισπασμούς (αντικείμενα). Η Καρδιά είναι η μόνη Πραγματικότητα. Ο νους είναι μόνο μια μεταβατική φάση. Το να παραμένεις ως ο Εαυτός σου ισοδυναμεί με το να εισέρχεσαι στην Καρδιά.

Ο Εαυτός δεν γεννιέται και δεν πεθαίνει. Οι σοφοί βλέπουν τα πάντα στον Εαυτό. Δεν υπάρχει διαφοροποίηση μέσα του. Αν ένας άνθρωπος σκέφτεται ότι έχει γεννηθεί και δεν μπορεί να αποφύγει τον φόβο του θανάτου, αφήστε τον να βρει αν ο Εαυτός έχει κάποια γέννηση. Θα ανακαλύψει ότι ο Εαυτός υπάρχει πάντοτε, ότι το σώμα που έχει γεννηθεί ανάγεται στη σκέψη και ότι η εμφάνιση της σκέψης είναι η ρίζα κάθε αναστάτωσης. Βρείτε τη ρίζα των σκέψεων. Τότε θα παραμείνετε στον πάντοτε-παρόντα εσώτατο Εαυτό και θα ελευθερωθείτε από την ιδέα της γέννησης και τον φόβο του θανάτου».*

Καθώς συνεχίζει κανείς αυτήν την "διερεύνηση του εαυτού" μέσα στην πηγή των σκέψεων, μέσα στην πηγή του "εγώ" και του "κόσμου", μπαίνει σε μια κατάσταση καθαρής κενής επίγνωσης, ελεύθερης απ' οποιοδήποτε αντικείμενο, ... η οποία στη Βεδάντα είναι γνωστή ως nirvikalpasamadhi (nirvikalpa σημαίνει "χωρίς ιδιότητες ή αντικείμενα"). Στην επίγνωση, υπάρχει τέλεια καθαρότητα, τέλεια συνειδητότητα, αλλά όλος ο εκδηλωμένος κόσμος (περιλαμβανομένου μέχρι και του λεπτοφυούς) απλά παύει να εμφανίζεται και μπαίνει κανείς άμεσα σ' αυτό που ο Meister Eckhart ονόμαζε "η γυμνή ύπαρξη της Θεότητας." Ο Sri Ramana λεει:

«Αν κρατηθείς στον Εαυτό (παραμείνεις ως ο Μάρτυρας σε όλες τις καταστάσεις), δεν υπάρχει δεύτερο. Όταν βλέπεις τον κόσμο χάνεις επαφή με τον Εαυτό. Αντίθετα, κράτα τον Εαυτό και ο κόσμος δεν θα εμφανιστεί. Με την ακλόνητη, γεμάτη εγρήγορση σταθερότητα στον Εαυτό, αέναη σαν την αδιάκοπη ροή του νερού, γεννιέται η φυσική ή αμετάβλητη κατάσταση του nirvikalpasamadhi, η οποία εύκολα και αυθόρμητα παράγει εκείνη την άμεση, ανεμπόδιστη και παγκόσμια αντίληψη του Brahman, η οποία υπερβαίνει τον χρόνο και τον χώρο».*

Για τον Ramana και τον Eckhart (και όχι μόνον γι' αυτούς), το αιτιώδες είναι ένα είδος απώτατου σημείου ωμέγα. Ως η Πηγή κάθε εκδήλωσης, αποτελεί το Τέρμα κάθε ανάπτυξης. Ο Ramana λεει: "Αυτή είναι η Αυτοπραγμάτωση, και έτσι κόβεται κομμάτια ο Κόμπος της Καρδιάς (η αίσθηση του ξεχωριστού εαυτού). Αυτή είναι η απεριόριστη μακαριότητα της απελευθέρωσης, πέρα απ' την αμφιβολία και τη δυαδικότητα. Η πραγμάτωση αυτής της κατάστασης ελευθερίας απ' τη δυαδικότητα αποτελεί το summum bonum της ζωής: και μόνον αυτός που την έχει κερδίσει είναι απελευθερωμένος ενώ ακόμη βρίσκεται στη ζωή, και όχι εκείνος που έχει απλά μια θεωρητική κατανόηση του Εαυτού ή του επιθυμητού τέλους και σκοπού όλης της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Τότε ο μαθητής εντέλλεται να παραμείνει στην ευδαιμονία του « 'Eγώ-εγώ' είναι το Απόλυτο».

*Από το βιβλίο Talks with Ramana Maharshi (Tiruvannamalai: Sri Ramanasramam, 1984).