Καλλιεργώντας την Επίγνωση

Όταν κυριευόμαστε από έντονα συναισθήματα, ένα μεγάλο μέρος της ζωτικότητάς μας καταναλώνεται μέσα τους ενώ ταυτόχρονα εγκλωβιζόμαστε σε περιοριστικούς, μη παραγωγικούς και συχνά καταστροφικούς φαύλους κύκλους. Κάθε φορά που εξ αιτίας κάποιου γεγονότος στη ζωή μας νοιώθουμε την ένταση αυτών των συναισθημάτων, το αποτέλεσμα είναι να νοιώθουμε κουρασμένοι και καταπονημένοι στην προσπάθεια μας να ξαναβρούμε την ισορροπία μας. Ή μπορεί να νιώθουμε εντελώς αδύναμοι και ανίκανοι να αντιμετωπίσουμε και να ξεπεράσουμε τις αρνητικές τους επιδράσεις. Μπορεί να έχουμε βρει τρόπους και στρατηγικές για να αντισταθμίσουμε ή να ελαχιστοποιήσουμε τον ψυχικό μας πόνο ή την αίσθηση περιορισμού που βιώνουμε, αλλά δεν καταφέρνουμε να απελευθερώσουμε τη δημιουργική ζωτικότητα που βρίσκεται εγκλωβισμένη στο ασυνείδητό μας και η οποία βρίσκει διέξοδο μέσα σε νευρωτικές συνήθειες και συμπεριφορές.

Αν μπορέσουμε να σπάσουμε αυτά τα συναισθηματικά πρότυπα, θα απελευθερώσουμε νέες δυνατότητες για ανάπτυξη και δημιουργικότητα. Αντί να νιώθουμε απογοητευμένοι και ανικανοποίητοι από τους περιορισμούς και τους φόβους μας, μπορούμε να αφυπνίσουμε δυνάμεις που ίσως δεν είχαμε ποτέ φανταστεί ότι διαθέτουμε. Τα περιεχόμενα του ασυνείδητου και της Σκιάς, αντί να αποτελούν σκουπίδια για πέταμα είναι μάλλον λίπασμα πολύ πλούσιο σε συστατικά, με τη βοήθεια του οποίου μπορεί να αναπτυχθεί κάτι πολύ ζωντανό και όμορφο.

Αρχίζουμε να κάνουμε πιο συνειδητά τα συνήθη πρότυπα στα οποία εγκλωβίζεται η ενέργεια μας μέσω του ονοματισμού τους. Η αποταύτιση από αυτές τις συναισθηματικές συνήθειες προσφέρει κάποιο βαθμό ελευθερίας, σταθεροποιεί το κέντρο μας και μας επιτρέπει να έχουμε μια πιο αντικειμενική σχέση με τα συναισθήματά μας, ώστε να μην κυριαρχούν την πραγματικότητά μας.

Τόσο η δυτική όσο και η ανατολική ψυχοθεραπεία αναγνωρίζει την ανάγκη να μένουμε με τα συναισθήματά μας με επίγνωση προκειμένου να τα θεραπεύσουμε. Από αυτή τη θέση της επίγνωσης μπορούμε στη συνέχεια να περιγράψουμε και να εξηγήσουμε πώς μας επηρεάζουν. Μπορεί να ακολουθήσουμε την ιστορία της συναισθηματικής μας ζωής και να μάθουμε πολλά για τον εαυτό μας. Αυτό που η δυτική ψυχοθεραπεία αρχίζει να εκτιμά όλο και περισσότερο είναι η χρήση εκείνου που στον κόσμο του διαλογισμού ονομάζεται "καθαρή επίγνωση" ή "καθαρή προσοχή", ως μέσου για την καλλιέργεια μιας πολύ πιο απλής θεραπευτικής σχέσης με τα συναισθήματα. Η καθαρή επίγνωση είναι ελεύθερη από τη νοητική φασαρία που περιγράφει, αναλύει και εκτιμά. Είναι μια ήσυχη, απρόσωπη προσοχή η οποία δεν παρεμβαίνει σε οτιδήποτε εμφανίζεται, παραμένει και φεύγει στην οθόνη της επίγνωσης.

Τις περισσότερες φορές η μάχη με τα συναισθήματα οφείλεται στο φόβο μας ότι δεν θα μπορέσουμε να τα αντέξουμε. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει κάποιο βαθμό έκφρασης ή κάθαρσης ώστε να απελευθερωθεί το βάρος που αυτά δημιουργούν. Τα δυνατά συναισθήματα όπως η οργή δεν μπορούν πάντοτε να αντιμετωπιστούν με πιο λεπτοφυείς προσεγγίσεις. Ωστόσο, καθώς αναπτύσσουμε την καθαρή επίγνωση γίνεται εφικτό να αποκτήσουμε έναν ασφαλή βαθμό εγγύτητας των δυνατών συναισθημάτων, έτσι ώστε να μην μας πλημμυρίζει το συναισθηματικό τους βάρος. Ενώ παραμένουμε σε επαφή με το βάθος του συναισθήματος, με αποδοχή και χωρίς να ταυτιζόμαστε ή να το αποστρεφόμαστε, μπορούμε να δούμε την ενέργεια των συναισθημάτων μας να αλλάζει και να αρχίζει να θεραπεύεται.

Η καθαρή επίγνωση δεν είναι εύκολο να αναπτυχθεί και να διατηρηθεί λόγω της τάσης του νου να ασχολείται συνεχώς με σκέψεις. Χάνουμε εύκολα την προσοχή επειδή ο νους είναι τόσο απασχολημένος, με συνέπεια όταν εμφανίζονται τα συναισθήματα να μας κυριαρχούν εντελώς. Χωρίς προσοχή, η αποταύτιση είναι πολύ δύσκολη έως αδύνατη, και το ίδιο ισχύει για την καθαρή επίγνωση. Μέσω του διαλογισμού είναι δυνατό να καλλιεργήσουμε μια ήσυχη, αδιάσπαστη επίγνωση, η οποία βοηθάει τα μέγιστα στην προσπάθεια μας να παραμένουμε με τα συναισθήματά μας. Απλά επιτρέπουμε την παρουσία τους χωρίς να τα κρίνουμε ή χωρίς να χρειάζεται να τα αλλάξουμε.

Το πρώτο στάδιο του διαλογισμού είναι η συγκέντρωση του νου. Το δεύτερο στάδιο είναι η προσοχή. Προσοχή είναι η ικανότητά μας να παρατηρούμε και να παραμένουμε συνειδητοί καθώς εμφανίζονται οι αισθήσεις, τα συναισθήματα και οι σκέψεις. Μπορεί να ξεκινήσουμε το διαλογισμό μας παρακολουθώντας την αναπνοή και ησυχάζοντας σταδιακά τον νου από το συνεχή εσωτερικό διάλογο που διασπά την προσοχή μας. Με τον καιρό η ικανότητα της καθαρής επίγνωσης εδραιώνεται, απελευθερωμένη από τη νοητική διαδικασία που συγκρίνει και εκτιμάει συνεχώς τι είναι καλό και τι κακό. Συγχρόνως, αυτή η καθαρή επίγνωση δεν ταυτίζεται με το περιεχόμενο της νοητικής δραστηριότητας και δεν κατακλύζεται από τη σύγχυση της.

Καθώς σταθεροποιείται η ικανότητά μας να παραμένουμε σε εγρήγορση παρατηρώντας αυτό που συμβαίνει, η αποταύτιση δυναμώνει. Ο πειρασμός να εγκλωβιστούμε στα συναισθήματα αδυνατίζει, ενώ ταυτόχρονα είμαστε σε θέση να διατηρούμε την επίγνωση τους. Προκειμένου ωστόσο να προχωρήσουμε αυτή τη διαδικασία θα πρέπει να εξελίξουμε σταδιακά την ποιότητα της προσοχής σε ένα πιο λεπτοφυές επίπεδο μέσω της συστηματικής εξάσκησης στο διαλογισμό και στην επίγνωση μέσα στην καθημερινή ζωή.