Τα Αποτελέσματα της Καλλιέργειας της Επίγνωσης του Θανάτου
Η καλλιέργεια της επίγνωσης της παροδικότητας και του θανάτου είναι ζωτικής σημασίας για την απόρριψη των εγωικών ανησυχιών και για την είσοδο στην Εργασία. Για το λόγο αυτό ο Βούδας δήλωσε ότι μεταξύ όλων των συνειδητοποιήσεων, αυτή της παροδικότητας και του θανάτου είναι η μεγαλύτερη. Με αυτή την επίγνωση, συμβαίνει μια ριζική αλλαγή στην οπτική μας για τη ζωή και στις προτεραιότητές μας. Αναγνωρίζοντας τον αναπόφευκτο χωρισμό μας από τους αγαπημένους μας και τα υπάρχοντά μας, η προσκόλληση σε αυτά εξασθενεί και η ανησυχία για υλικό κέρδος, αναγνώριση και κύρος εξαφανίζεται σαν φτερό στον άνεμο. Έχοντας παραμερίσει αυτές τις εγκόσμιες ανησυχίες, είμαστε σίγουρα σε θέση να εργαστούμε εσωτερικά ολόψυχα και με ενθουσιασμό. Λόγω της ισχυρής του επίδρασης στον τρόπο με τον οποίο ζούμε τη ζωή μας, η επίγνωση του θανάτου είναι ζωτικής σημασίας σε όλα τα στάδια της πνευματικής πρακτικής.
Φανταστείτε να ξεκινάμε μια στενή σχέση με ένα άλλο άτομο, διατηρώντας παράλληλα πλήρη επίγνωση της δικής μας θνητότητας και του άλλου ατόμου. Αυτό σίγουρα θα άλλαζε τη σχέση. Η αλήθεια είναι ότι μόλις συναντηθούν δύο άτομα, ο χωρισμός είναι αναπόφευκτος. Από αυτή την άποψη, η Σαντίντεβα μας λέει:
Παραμερίζοντας όλα, πρέπει να φύγω μόνος.
Αλλά χωρίς να το γνωρίζω αυτό,
έχω εμπλακεί σε διάφορες μη ενάρετες πράξεις με φίλους και εχθρούς.
Αλλά οι εχθροί μου θα πάψουν να υπάρχουν,
οι φίλοι θα εξαφανιστούν, κι εγώ θα χαθώ,
και όλα θα φύγουν από τη ζωή.
Η αναγνώριση της παροδικότητας μπορεί να αποτρέψει μεγάλο άγχος και θλίψη που προκύπτει από την προσκόλληση και από την επιμονή ότι οι ευχάριστες συνθήκες παραμένουν ως έχουν. Αυτή η επίγνωση ενθαρρύνει ένα ελαφρύ άγγιγμα της ζωής, εμποδίζοντάς μας να προσκολληθούμε πολύ δυνατά σε υπάρχοντα, κοινωνικό στάτους και τα παρόμοια.
Η αφύπνιση στην πραγματικότητα του θανάτου μπορεί να οδηγήσει σε ποικίλα αποτελέσματα διαφορετικούς ανθρώπους. Εάν αυτό συμβεί σε κάποιον χωρίς πνευματική επίγνωση, μπορεί κάλλιστα να οδηγήσει σε εντεινόμενο ηδονισμό και φρενήρεις προσκολλήσεις. Όταν αυτή η συνειδητοποίηση συμβαίνει σε κάποιον του οποίου η ζωή καταναλώνεται σε ασήμαντα πράγματα, υπογραμμίζει απλώς το ανούσιο της κατάστασής του.
Αλλά η συνειδητοποίηση που συμβαίνει σε ένα πνευματικά συνειδητοποιημένο άτομο θα εμπλουτίσει τον νου αυτού του ατόμου. Ξαφνικά αναγνωρίζει ότι το σημερινό του σώμα είναι δανεικό και ότι όλες οι σχέσεις του με άλλους ανθρώπους είναι προσωρινές. Αυτή η επίγνωση του αναπόφευκτου του θανάτου, και του γεγονότος ότι μπορεί να έρθει ανά πάσα στιγμή, τον κάνει να αναρωτιέται: «Πώς μπορώ να κάνω αυτή την ανθρώπινη ζωή και τις σχέσεις μου με τους άλλους όσο το δυνατόν πιο ουσιαστική;»
Αν κοιτάξουμε τον νου και διαπιστώσουμε ότι κυριαρχείται από μνησικακία, εγωιστική επιθυμία, ζήλια, έπαρση και άλλες διαστρεβλώσεις, και αν δούμε ότι η ζωή μας είναι διαποτισμένη από κακή συμπεριφορά, τότε ο φόβος του θανάτου είναι δικαιολογημένος. Μια ταλαιπωρημένη, κακή ζωή είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε έναν ταλαιπωρημένο, κακό θάνατο. Και αν η ατομική εμπειρία συνεχιστεί μετά τον θάνατο, τότε φυσικά θα συνεχίσει να υπάρχει και η κακοήθεια. Ο φόβος του θανάτου από μόνος του είναι άσκοπος – γιατί να φοβάστε κάτι που είναι αναπόφευκτο; Αλλά ο φόβος ενός τέτοιου κακού θανάτου μπορεί να είναι χρήσιμος, γιατί μπορεί να μας ωθήσει να βελτιώσουμε την ποιότητα της ζωής μας και, κατά συνέπεια, να αποφύγουμε έναν τέτοιο θάνατο που προκαλεί φόβο.
Αυτό το άγχος για το θάνατο μπορεί να παρομοιαστεί με τον φόβο που νιώθει ένα άτομο που έχει καταπιεί ένα δηλητήριο για το οποίο υπάρχει ένα γνωστό, διαθέσιμο αντίδοτο. Μια χρήσιμη απάντηση, υποκινούμενη από φόβο, θα ήταν να βρεθεί η θεραπεία το συντομότερο δυνατό. Μια γελοία αντίδραση σε μια τέτοια ανακάλυψη θα ήταν να την απορρίψουμε ως νοσηρή και να αναζητήσουμε κάποια ανόητη μορφή διάσπασης της προσοχής.
Αν δεν υπήρχε τίποτα που θα μπορούσε να αλλάξει τη φύση του θανάτου και οποιασδήποτε μεταθανάτια εμπειρίας, θα έπρεπε να το αποδεχτούμε ως αναπόδραστο. Ωστόσο, ενώ το γεγονός του θανάτου δεν μπορεί να αλλάξει, η φύση της εμπειρίας του θανάτου μας και ό,τι ακολουθεί μπορεί να μεταμορφωθεί. Η εμπειρία μπορεί να είναι άθλια και άγονη, ή μπορεί να είναι ευτυχισμένη και ικανοποιητική. Η άποψη του Ζen είναι απλή: η μη ενάρετη συμπεριφορά οδηγεί στη δυστυχία. η ενάρετη συμπεριφορά οδηγεί στη χαρά.
Υπάρχει ένα ρητό στο Zen: Είναι καλύτερα να φοβάσαι τον θάνατο τώρα και να πεθάνεις άφοβα, παρά να αποφύγεις τον φόβο του θανάτου τώρα και να πεθάνεις με τρόμο. Ιδιαίτερα αν γνωρίζουμε ότι είναι δυνατό να ζήσουμε μια ζωή με νόημα μέσα από την εσωτερική εργασία, και παρόλα αυτά να μην το κάνουμε, είναι βέβαιο ότι θα αντιμετωπίσουμε τον θάνατο μας με ενοχές. Τις τελευταίες στιγμές θα συνειδητοποιήσουμε ότι η ζωή μας ήταν μια σειρά από δραστηριότητες χωρίς νόημα, που δεν οδηγούσαν πουθενά παρά μόνο στα βάσανα, και η ευκαιρία που είχαμε χάθηκε.
