Everyday Ζen
Επίγνωση στην Καθημερινή Ζωή
Στους περισσότερους ανθρώπους της Δύσης το ΖEN είναι γνωστό ως μια εσωτερική θρησκευτική παράδοση της Ανατολής. Στην πραγματικότητα, οι Γιαπωνέζοι έχουν μια πολύ πιο πρακτική άποψη για την άσκηση του ΖEN. Για τους περισσότερους θεωρείται ως μια μορφή αυτοεκπαίδευσης, ως ένα μέσο για την επίτευξη καλύτερης σωματικής και ψυχολογικής υγείας, ως μια τέχνη με πολιτιστικό και ιστορικό βάθος. Κάποιοι εξασκούνται στον διαλογισμό ΖEN απλά για να δυναμώσουν τον χαρακτήρα τους, ενώ άλλοι αναζητούν την άμεση εμπειρία του αληθινού τους εαυτού και την ενσωμάτωση της εμπειρίας αυτής στην καθημερινή τους ζωή.
Όταν ένας δάσκαλος ρωτήθηκε για τους λόγους που οι άνθρωποι ασκούνται στο ΖEN, απάντησε: "Οι περισσότεροι που έρχονται εδώ είναι μαθητές που απλά νοιώθουν αναστάτωση. Επιθυμούν hara (κυριολεκτικά σημαίνει "κοιλιά" και υπονοεί την αταραξία). Υπάρχουν επίσης νευρωτικοί που έρχονται συνοδευόμενοι από συγγενείς τους και άλλοι πιο ηλικιωμένοι που νοιώθουν μέσα τους για κάποιο λόγο μπερδεμένοι. Μερικοί έρχονται απλά για την ηρεμία, άλλοι, όπως για παράδειγμα καθηγητές πανεπιστημίου γιατί δεν βρίσκουν αυτό που ψάχνουν σε άλλες θρησκείες".
Το ΖEN δίνει έμφαση στη βιωματική πλευρά της άσκησης και όχι στη θεωρία. Ο D.T. Suzuki το θέτει ως εξής: "Όσο κι αν μπορούμε να μιλήσουμε για το νερό και να το περιγράψουμε με λεπτομέρεια, αυτό δεν το κάνει αληθινό νερό. Το ίδιο με τη φωτιά. Μιλώντας απλά γι' αυτή δεν θα κάνει το στόμα μας να κάψει. Το να γνωρίσουμε τι σημαίνουν ισοδυναμεί με την εμπειρία της ζωντανής πραγματικότητάς τους. Ένα βιβλίο μαγειρικής δεν θα ικανοποιήσει την πείνα μας. Για να ικανοποιηθούμε θα πρέπει να έχουμε αληθινή τροφή. Όσο δεν προχωράμε πέρα από την απλή συζήτηση δεν είμαστε αληθινοί γνώστες".
Οι τεχνικές του ΖEN είναι μάλλον εύκολο να μαθευτούν, χρειάζονται όμως συστηματική εξάσκηση προκειμένου να δώσουν την βιωματική κατανόηση και τα επιθυμητά αποτελέσματα. Το ΖAZEN (το διαλογιστικό κάθισμα) αποτελεί την ουσιαστική άσκηση για τη βίωση του ΖEN. Στην θεραπευτική όψη του ΖEN ο ασκούμενος αποβλέπει στην ανάπτυξη της συγκέντρωσης και της ψυχικής δύναμης, στη σταθερότητα του χαρακτήρα και τη βελτίωση της υγείας. Παράλληλα διευρύνεται η κατανόηση των ψυχολογικών μηχανισμών που ορίζουν τη στάση του απέναντι στη ζωή και τις καταστάσεις της καθημερινότητας. Στο αποκορύφωμά της η εξάσκηση στο ΖEN μπορεί να προσφέρει τη συνειδητοποίηση του Αληθινού Εαυτού, η οποία αποτελεί και την υπέρτατη θεραπεία για κάθε ανθρώπινη ύπαρξη.
Το ΖEN το οποίο στερείται το θρησκευτικό Βουδιστικό πλαίσιο λέγεται Bompu ZEN ή το ΖEN του "συνηθισμένου ανθρώπου της καθημερινής ζωής", ο οποίος θέλει να βελτιώσει την υγεία του, να αποκτήσει εσωτερική γαλήνη, να καλλιεργήσει και να γνωρίσει τον εαυτό του. Είναι ένα "γυμνό" ΖEN χωρίς τις φόρμες και τα τελετουργικά που συναντά κανείς στο θρησκευτικό ΖEN, εστιασμένο αποκλειστικά στην πρακτική του ΖAZEN και στην καλλιέργεια της παρατήρησης και της προσοχής καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας. Είναι η μία μορφή του ΖEN που ακουλουθούμε στο Open Mind Zen, και το οποίο η Joko Beck ονομάζει, Everyday ZEN. ``Η άλλη μορφή που ακολουθούμε είναι το Awakening ZEN (Satori ή Kensho), το οποίο αποσκοπεί στην πνευματική αφύπνιση και στην άμεση εμπειρία του Εαυτού.
Η μη-δράση της διαδικασίας της παρατήρησης είναι συμβατή με αρκετές ψυχοθεραπευτικές μεθόδους, τόσο κατευθυντικές όσο και μη κατευθυντικές. Δεν πρόκειται για μια παθητική στάση, αλλά μάλλον για μια ενεργητική επιθυμία να συναντήσουμε και να διερευνήσουμε την αισθητή εμπειρία με έναν αμερόληπτο και εντελώς ανοικτό τρόπο. Στο Open Mind Zen περιγράφουμε την όλη διαδικασία μέσα από τα παρακάτω στάδια. Πρώτα απ' όλα, πρέπει να υπάρχει μια επιθυμία για έρευνα, να κοιτάξουμε άμεσα την αισθητή εμπειρία μας και να δούμε τι υπάρχει εκεί. Στη συνέχεια μπορούμε να αρχίσουμε να αναγνωρίζουμε τι συμβαίνει μέσα μας: "Ναι, αυτό είναι που βιώνω αυτή τη στιγμή. Νοιώθω απειλή ... πόνο ... θυμό". Η αναγνώριση περιλαμβάνει τον ονοματισμό αυτού που συμβαίνει, το να δούμε πώς το νοιώθουμε στο σώμα, και το να το προσκαλέσουμε πιο δυνατά στην επίγνωσή μας. Αφού αναγνωρίσουμε τι υπάρχει εκεί, γίνεται δυνατό να το συναντήσουμε πληρέστερα επιτρέποντάς το να είναι εκεί έτσι όπως είναι.
Αυτό δεν σημαίνει να χαθούμε μέσα σε συναισθήματα ή να τα εκφράσουμε με δυναμικό τρόπο. Σημαίνει να δώσουμε στην εμπειρία μας χώρο και να της επιτρέψουμε να υπάρχει έτσι όπως είναι, βάζοντας στην άκρη κάθε τάση για έλεγχο ή κριτική της. Αυτό που συνήθως συμβαίνει είναι ή να ταυτιστούμε με το συναίσθημα ("αυτός ο φόβος είμαι εγώ") ή να του αντισταθούμε ("αυτός ο φόβος δεν είμαι εγώ"). Αφού επιτρέψουμε στην εμπειρία μας να είναι όπως είναι, μπορούμε να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να ανοιχτεί σ' αυτή ακόμη περισσότερο, μη διατηρώντας πια κάποια απόσταση ανάμεσα σ' εκείνη και σ' εμάς.
Πρόκειται για ένα πλήρες άνοιγμα στην αισθητή εμπειρία μας, γινόμενοι ένα μαζί της χωρίς καμιά προσπάθεια να βρούμε κάποιο νόημα μέσα της, ή να την επηρεάσουμε με οποιοδήποτε τρόπο. Αυτό που είναι σημαντικό στο σημείο αυτό δεν είναι τόσο πολύ το τι νοιώθουμε, αλλά η πράξη του ανοίγματός μας σ' αυτό.
Όταν η εστίαση της επίγνωσής μας μετακινείται από ένα συναίσθημα - όπως ένα αντικείμενο ευχαρίστησης ή πόνου, αρέσκειας ή απαρέσκειας, αποδοχής ή απόρριψης - στην κατάσταση παρατήρησής του, αυτό μας επιτρέπει να ανακαλύψουμε τη σοφία που κρύβεται μέσα του, καθώς μετακινούμαστε από το βασίλειο της προσωπικότητας στον ευρύτερο χώρο της ύπαρξης. Μέσα από την παρατήρηση του θυμού μπορεί να γεννηθεί η δύναμη, μέσα από την παρατήρηση της λύπης, η συμπόνια, μέσα από την παρατήρηση του φόβου, το κουράγιο, μέσα από την παρατήρηση της κενότητας, η ειρήνη.
